Jarzębiny do ogrodu
Jarzębiny, znane też pod profesjonalną nazwą jarzęby, to znany gatunek drzew, które na stałe wpisał się do obrazu polskiej wsi i niewielkich miast. Charakterystyczne, zbite w grona, małe owocki w czerwonym, żywym kolorze są najbardziej rozpoznawalne u tej rośliny. Co ciekawe, są nie tylko ozdobne, ale posłużyć mogą rownież w naszej kuchni.
Jarząb, czyli jarzębina - Co jest pięknego w tej roślinie?
To praktyczne drzewo z różowatych dorasta zaledwie do 15 - 20 m wysokości i ma owalną, luźną koronę. Jest rośliną wieloletnią i dożywa do 100 lat. Znane są jednak przypadki, kiedy jarzębina znacząco przekroczyła swój wiek statystyczny i cieszyła oczy swoim pięknym pokrojem i atrakcyjnymi owocami o wiele dłużej. Kwitnie w połowie maja do czerwca, zebrane w baldachogrona, drobne kwiaty mają charakterystyczny, gorzkawy zapach migdałów. Jesienią jarzębina pokrywa się masą czerwonych, drobnych owocków.
W ogrodach świetnie sprawdza się jako soliter ze względu na swoje dekoracyjne owoce. Dobrze znosi suszę i jest mrozoodporna, nie przeszkadzają jej również silne wiatry. Ze względu na swoją odporność polecana do obsadzania parków, ulic i ogrodów prywatnych.
Nie ma specjalnych wymagań co do stanowiska, jest bardzo tolerancyjna pod względem warunków glebowych i nasłonecznienia. Zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się do cięć sanitarnych (usuwania uschniętych lub uszkodzonych gałązek). Młode okazy przez kilka pierwszych lat po posadzeniu warto okrywać na zimę.
Jarząb pospolity (Sorbus aucuparia)
Najpospolitsza przedstawicielka swojej rodziny. Jarzębina pospolita to drzewo dorastające do 15 m wysokości. Ma owalną, luźną koronę. Liście są złożone, pierzaste składające się z 9 - 15 pojedynczych listków. Małe, przypominające jabłuszka, czerwone lub pomarańczowe owoce zebrane są w grona.
Jarząb Koehnego (Sorbus koehneana)
Zwykle ma formę bardzo niskiego drzewa lub dużego krzewu. Duże, pierzaste liście jesienią w atrakcyjny sposób przebarwiają się na żółto, czerwono lub purpurowo. Białe kwiaty są zebrane w baldachogrona i pojawiają się w maju. Pod koniec września dojrzewają małe, kuliste owoce o nietypowej dla jarzębin barwie - są kremowe , jasnoróżowe lub białe.
Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia)
To niewielkie drzewo dorasta do 15 - 20 metrów i ma kulista koronę. Liście są szerokojajowate lub eliptyczne z wrębami oraz klapami. Kwitnie w maju, białe kwiatki zebrane są w baldachogrona. Małe, przypominające jabłuszka owoce mają żywy, pomarańczowoczerwony kolor.
Drzewo to, w momencie, gdy rośnie na stanowiskach naturalnych, jest chronione.
Jarząb olcholistny (olszolistny) 'Red Bird' (Sorbus alnifolia 'Red Bird')
Może osiągać wysokość do 10 m i ma zwartą, stożkowata koronę. Ciekawe jest wygląd liści, które przypominają te, które rosną na grabach lub olchach. Duże jak na jarzębiny owoce (do 1 cm średnicy) utrzymują się długo po opadnięciu liści. Roślina może być prowadzona jako kolumnowa i nadaje się do mniejszych ogrodów.
Wykorzystanie owoców jarzębiny - z ogrodu wprost do spiżarni
Owoce jarzębu pospolitego to nie tylko atrakcyjna dekoracja. Owoce są rownież wykorzystywane w celach kulinarnych. Świeże owoce są trujące (zawierają związek, kwas parasorbowy, który może wywoływać nudności, wymioty oraz biegunkę) i nie należy ich spożywać. Aby jarzębina była zdatna do wykorzystania w kuchni, należy poddać ją odpowiedniej obróbce termicznej. Sposobów na sprawienie, by jarzębina była zdatna do spożycia jest kilka: głębokie mrożenie przez kilka dni, gotowanie lub suszenie. W naturze ptaki, którym w okresie zimowym często brakowało pożywienia, jarzębinę spożywały jedynie po mocnych przymrozkach. Podobnie do ptaków czyniły borsuki i sarny - w naturalnym środowisku jarzębina jest jednym ze źródeł ich pokarmu w zimie.
Jarzębinę wykorzystuje się w kuchni do wykonywania dżemów, powideł, soków, dodaje się ją jako przyprawę do gotowanych i pieczonych mięs. Gospodynie domowe chętnie wykonują nalewki z jarzębiny - takie nalewki mają lecznicze właściwości i wspomagają działanie układu trawiennego i układu moczowego. Jej słodko - kwaśny smak sprawdza się także podczas przygotowywania deserów - przetwory, zwłaszcza powidła dodaje się do ciast, a dżemy do lodów. Jarzębina ceniona jest za ogromną ilość witaminy C oraz karotenu, które zawarte są w tych drobnych owocach.